Leki, suplementy i żywność specjalnego przeznaczenia – co musisz o nich wiedzieć 

Korzystamy z nich często, chociaż wiele osób ma problem z wyraźnym odróżnieniem jednej grupy od drugiej. Niektórzy wręcz uważają, że są to produkty, które można stosować zamiennie, co może nieść ze sobą przykre konsekwencje. Leki i suplementy – bo o nich mowa – to dwie oddzielne kategorie, których nigdy nie powinieneś ze sobą mylić. Podobnie, jak żywności specjalnego przeznaczenia.  

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Jedno drugiemu nierówne – czym różnią się leki i suplementy
2. Żywność specjalnego przeznaczenia – z czym to się je?
3. Odżywkowe Q&A – najczęstsze mity i półprawdy

Jedno drugiemu nierówne – czym różnią się leki i suplementy

W świecie, gdzie na każdą przypadłość mamy nieskończoną ilość mniej lub bardziej cudownych specyfików, bardzo wiele osób przestało zauważać różnice pomiędzy określonymi ich grupami. Do środków mylonych ze sobą najczęściej zaliczymy leki oraz suplementy diety, a fakt, że niektóre substancje (np. witaminy) mogą jednocześnie występować w obu formach, zdecydowanie nie pomaga. Jeżeli dbasz o swoje zdrowie i starasz się żyć możliwie jak najlepiej, świadome wykorzystywanie leków, suplementów i żywności specjalnego przeznaczenia powinno być wysoko na liście Twoich priorytetów. Na szczęście zauważenie różnic nie sprawi Ci wielu trudności. 

Leki to produkty zawierające substancje chemiczne o potwierdzonym działaniu leczniczym. Część z nich możesz kupić w aptece samodzielnie (OTC – leki wydawane bez recepty), a część musi zostać przepisana przez lekarza. Najważniejszą cechą leków jest ich zdolność do poprawy naszego zdrowia i niwelowanie (lub łagodzenie) objawów różnych chorób. Każdy lek przed wprowadzeniem do obiegu przechodzi wieloletnie badania mające potwierdzić jego skuteczność i bezpieczeństwo użytkowania, a także często zostaje opatentowany przez producenta. Jeżeli nie jesteś chory, nie powinieneś stosować leków w sposób profilaktyczny. Analogicznie, w sytuacji gdy cierpisz na chorobę przewlekłą, nie przerywaj terapii bez zalecenia ze strony lekarza. 

Suplementy diety to środki, których pierwszym i najważniejszym celem jest uzupełnienie Twojej diety. Nie mają one przy tym żadnych właściwości leczniczych. W ich skład mogą wchodzić witaminy, minerały i inne związki chemiczne, których celem jest wzbogacenie Twojego zwyczajowego menu o dodatkowe substancje odżywcze. Co ważne, suplementy nie przechodzą tak rygorystycznej weryfikacji i badań, jak leki. W związku z tym nie tylko mogą szybciej pojawić się na rynku, ale również czasem zdarza się, że deklarowana przez producenta zawartość substancji lub ekstraktów rozmija się ze stanem faktycznym. Dlatego, jeżeli planujesz stosować jakąkolwiek suplementację, powinieneś wybierać sprawdzonych producentów i nie kierować się wyłącznie kryterium niskiej ceny. 

Żywność specjalnego przeznaczenia – z czym to się je?

Żywność specjalnego przeznaczenia (określana też jako środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub żywność funkcjonalna) to grupa produktów, którą możemy podzielić na trzy kategorie: preparaty dla niemowląt, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego oraz żywność uzupełniającą. Do pierwszej grupy zaliczymy między innymi mleko dla niemowląt. W drugiej znajdują się wszelkiego rodzaju artykuły spożywcze, z których bezpiecznie mogą korzystać osoby borykające się z przewlekłymi chorobami, jak na przykład nietolerancja glutenu czy cukrzyca. 

W trzeciej kategorii umieścimy odżywki dla sportowców – m. in. odżywki proteinowe – oraz produkty mające wesprzeć organizm po intensywnym wysiłku fizycznym. Tutaj znajdzie się również miejsce na żywność dietetyczną. Nie potrzebujesz zaleceń lekarza, aby móc bezpiecznie korzystać z tego typu produktów, jednak powinieneś zachować umiar – mimo wszystko dobrze zbilansowana dieta zawsze jest lepszym wyborem, niż stosowanie wielu różnych odżywek celem uzupełnienia braków. 

Jedną z najpopularniejszych i najczęściej stosowanych odżywek dla sportowców, którą możemy opisać jako żywność uzupełniającą, są odżywki proteinowe. Korzysta się z nich zarówno w przypadku, gdy chcesz budować masę mięśniową, jak i w czasie redukcji. Białko w proszku jest łatwo przyswajalne i możesz przygotować z jego pomocą wiele prostych posiłków, jednak pamiętaj, aby go nie nadużywać – Twoje nerki mogą sobie poradzić tylko z ograniczoną ilością protein naraz. Tego typu produkt powinien być zaledwie dodatkiem, a większą część dziennej porcji białka powinieneś uzyskiwać ze spożywania produktów je zawierających, jak mięso, jaja, nabiał, tofu czy rośliny strączkowe. Jeżeli nie jesteś pewien, jak policzyć optymalne dzienne zapotrzebowanie na białko, skorzystaj z tego kalkulatora.

Odżywkowe Q&A – najczęstsze mity i półprawdy 

Z wykorzystaniem leków, suplementów i żywności specjalnej wiąże się wiele mitów i niedopowiedzeń, z których część może być dla Ciebie realnie szkodliwa. Pamiętaj, że jeżeli nie jesteś pewien, czy powinieneś skorzystać z wybranego produktu, zawsze najpierw zastanów się, czy nie możesz osiągnąć tego samego celu poprzez bardziej naturalne działanie, jak na przykład zmiana trybu żywienia na zdrowszy. Oczywiście, jeżeli otrzymasz określone zalecenia od lekarza lub dietetyka, powinieneś niezwłocznie się do nich zastosować. Poniżej zebraliśmy kilka najpowszechniejszych problemów, jakie wiążą się z tymi trzema grupami produktów.  

Zamiana leków na suplementy

Ponieważ są one obecne wszędzie, a reklamy z nimi związane stanowią większą część każdego bloku reklamowego w telewizji czy internecie, wiele osób wychodzi z założenia, że leki i suplementy można stosować zamiennie. Jest to bardzo duży błąd, który może kosztować Cię zdrowie i niepotrzebny stres. Jeżeli lekarz przepisał Ci określoną terapię, stosuj ją zgodnie z zaleceniami przez wyznaczony czas – szczególnie, jeżeli są to antybiotyki. 

Zaniechanie przewlekłej terapii na rzecz suplementacji

Ten problem często dotyczy osób borykających się z chorobami przewlekłymi, które na własną rękę poszukują „lepszej” formy radzenia sobie z problemem. Podobnie, jak w pierwszym przypadku, także i tutaj konsekwencje mogą być bardzo przykre. Jeżeli cierpisz na chorobę przewlekłą, stosuj leki i zalecenia żywieniowe, które otrzymałeś od lekarza. Ponadto w sytuacji, gdy planujesz rozpocząć suplementację, powinieneś najpierw skonsultować ją ze specjalistą. Niektóre związki chemiczne obecne w suplementach mogą wchodzić w niepożądane reakcje ze składnikami przyjmowanych leków i tym samym obniżać ich skuteczność. 

Suplementacja bez badań i poprawy stylu życia

W każdym z nas jest taki mały głosik, który bardzo chciałby, aby smukłą sylwetkę i dobre zdrowie można było osiągnąć poprzez łykanie jednej pigułki dziennie. Musisz jednak pamiętać, że Twój organizm jest bardzo skomplikowany i samo rozpoczęcie suplementacji niekoniecznie musi Ci pomóc. Jeżeli chcesz podejść do tego tematu poważnie, powinieneś zacząć od badań krwi i sprawdzenia, czy posiadasz jakiekolwiek niedobory (polecamy przy okazji przebadać również poziom kortyzolu), a także rzetelnej i surowej oceny swojego obecnego stylu życia. Pamiętaj – suplementy są tylko dodatkiem i same w sobie na wiele się nie zdadzą. 

Stosowanie „magicznych” środków odchudzających, odtruwających itd.

Na rynku, a szczególnie w internecie, znajdziesz wiele różnych „magicznych” środków, których producenci rozpisują się na temat ich wyjątkowych właściwości. Pamiętaj, że fizyki nie oszukasz, a jeżeli ktoś obiecuje Ci, że schudniesz 15 kilogramów w miesiąc za pomocą jednej pigułki, to albo właśnie próbuje sprzedać Ci tasiemca, albo jest to po prostu zwykłe kłamstwo. Nie potrzebujesz również żadnych środków na detoks, „odrobaczanie” czy „odtruwanie” organizmu – o to codziennie martwią się Twoje nerki, a jeżeli Twoja cera nie zmieniła odcienia na intensywną żółcień to znak, że idzie im bardzo dobrze. 

Nadużywanie żywności specjalnego przeznaczenia 

Chociaż jest ona bardzo przydatna, nadmierne spożywanie artykułów spożywczych specjalnego przeznaczenia nie jest działaniem wskazanym. Zanim sięgniesz po odżywkę białkową, zweryfikuj swoją dietę. Jeżeli stosujesz kreatynę lub inne odżywki dla sportowców, zwróć uwagę na ich dawkowanie i nie przekraczaj zalecanych porcji. W sytuacji, gdy planujesz stosować je często i w dużej ilości, powinieneś także pamiętać o regularnych badaniach okresowych. 

 

Źródła:

https://www.gov.pl/web/gis/szczegolowe-wymagania-prawne-dotyczace-suplementow-diety 

https://www.gov.pl/web/wsse-bialystok/zywnosc-dla-okreslonych-grup 

https://www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/50/produkty-lecznicze-i-wyroby-medyczne