Dlaczego snus to rosnący trend w świecie sportowym?
Snus to doustny produkt na bazie tytoniu, który zawiera wysoką zawartość nikotyny, a także rosnący trend w sporcie. Sportowcy upodobali sobie zwłaszcza jego szybkie przenikanie przez błonę śluzową do krwiobiegu . Czy snus rzeczywiście poprawia osiągi sportowe? Jakie są zagrożenia w przyjmowaniu snusa przez sportowców?
Spis treści:
- Snus i erogeniczne działanie nikotyny
- Wpływ snusa na osiągi sportowe
- Działanie snusa na zdrowie
- Snus a kwestia dopingu
- Wezwanie do działania
- Snus szybko przenika do krwiobiegu, pozwalając nikotynie osiągać szczytowy poziom podobnie jak w przypadku palenia papierosów.
- Niektórzy sportowcy twierdzą, że nikotyna pomaga w kserostomii, kontroli masy ciała czy przyspieszeniu czasu reakcji. Według badań snus nie gwarantuje korzystnych efektów sportowych.
- Snus może być mniej rakotwórczy niż palenie tytoniu, choć wyniki badań na ten temat pozostają niejednoznaczne.
- Używanie snusa nie jest zabronione przez WADA.
Snus i ergogeniczne działanie nikotyny
Nikotyna jest środkiem pobudzającym, który zdaniem niektórych sportowców może poprawiać zarówno sprawność fizyczną, jak i psychiczną. Ten szybko wchłaniany, silnie uzależniający alkaloid parasympatykomimetyczny wiąże się z neuronalnymi nikotynowymi receptorami acetylocholiny (nAChR) w mózgu. Wyzwala tym samym uwalnianie neuromediatorów (np. w wyższych dawkach nikotyna nasila działanie serotoniny, prowadząc do efektu „uspokajającego” czy „depresyjnego”).
Istnieje wiele sposobów podawania nikotyny: przez skórę, inhalacyjnie lub doustnie. Snus, który powstał w Szwecji w XVIII wieku jako pochodna suchej tabaki, to doustny produkt na bazie tytoniu, zawierający wysokie poziomy nikotyny. Nikotyna przyjmowana w postaci snusa, szybko przenika przez błonę śluzową do krwiobiegu. Odnotowano, że osiąga szczytowy poziom we krwi w podobny sposób jak w przypadku palenia papierosów. Choć według doniesień naukowych współczesny snus jest produkowany z niższym poziomem substancji toksycznych niż wcześniej, nadal istnieje wiele problemów zdrowotnych związanych z jego używaniem.
Snus i wpływ na osiągi sportowe
Sportowcy, którzy przyznają się do zażywania snusa, twierdzą, że nikotyna może pomóc w kserostomii, kontroli masy ciała (poprzez tłumienie apetytu), poprawie koncentracji, przyspieszeniu czasu reakcji, a także sprzyja relaksacji. Pomimo proponowanych korzyści wynikających ze stosowania nikotyny w sporcie, literatura dotycząca tytoniu doustnego zawierającego nikotynę (takiego jak snus) sugeruje jednak, że nie ma ona korzystnego działania, a może mieć wręcz szkodliwy wpływ na wydolność zarówno tlenową, jak i beztlenową.
Podobnie rzecz ma się w przypadku ćwiczeń siłowych – badania nie wykazały żadnej poprawy po zażyciu snsua, a wręcz szkodliwy wpływ na maksymalny skurcz mięśni i maksymalne tempo generowania siły. Istnieją ponadto ograniczone dane dotyczące pozytywnego wpływu snusa na funkcje poznawcze u osób niestosujących wcześniej nikotyny. Wykazano natomiast, że snus przyjęty w stanie spoczynku zmniejsza gotowość do treningu, jednocześnie zwiększając zmęczenie psychiczne. Rzeczywiście, Morente Sánchez i in., (2015) zaobserwowali, że uczestnicy badania nie byli w stanie ukończyć testów z powodu działań niepożądanych (w tym poważnych objawów dezorientacji, zawrotów głowy, nudności, zmęczenia i drżenia). Udokumentowana poprawa odczuwania zmęczenia dotyczyła osób regularnie stosujących snus, co sugeruje efekt „ulgi po odstawieniu”, w tym przypadku 12-godzinnej abstynencji.
Podsumowując, mimo że używanie snusa to rosnący trend w sporcie i wielu sportowców używa go jako potencjalnego środka ergogenicznego, do tej pory istnieją co najwyżej ograniczone dane wskazujące na to, że snus ma jakiekolwiek korzyści dla sportowców, podczas gdy w rzeczywistości bilans dowodów sugeruje, że snus nie ma wpływu lub może nawet być wręcz szkodliwy na ćwiczenia aerobowe, beztlenowe i siłowe. Należy jednak podkreślić, że istniejąca baza wiedzy dotycząca nikotyny, a konkretnie snusa, jest ograniczona nie tylko ogólną liczbą opublikowanych badań, ale także unikalnymi wyzwaniami badawczymi w tej dziedzinie.
Snus i jego działanie na zdrowie
Istnieją mieszane dowody epidemiologiczne dotyczące wpływu snusa na raka trzustki i ryzyko raka jamy ustnej i gardła, przy czym niektóre argumenty sugerują, że snus stanowi alternatywę o niższym ryzyku niż palenie. W wielu artykułach ponownie zbadano powiązania epidemiologiczne między różnymi typami raka a używaniem snusa (wraz z innymi tytoniami doustnymi) z niejednoznacznymi wynikami. Pełny przegląd tej literatury wykracza poza zakres tego artykułu, jednak Cancer Research UK sugeruje, że pomimo niejednoznacznych dowodów, snus został powiązany z niektórymi rodzajami raka, zwłaszcza rakiem trzustki, i dlatego należy odradzać jego stosowanie.
Oprócz proponowanych właściwości rakotwórczych, używanie snusa może być szkodliwe dla układu sercowo-naczyniowego ze zwiększonym ryzykiem cukrzycy typu 2, hipertriglicerydemii, obniżonego progu komorowego, podwyższonego całkowitego cholesterolu, obniżonego HDL, podwyższonego poziomu insuliny w osoczu, zwiększonego zwężenia naczyń wieńcowych, upośledzonej funkcji wieńcowej przepływ krwi i upośledzenie funkcji śródbłonka.
Istnieją mocne dowody na szkodliwy wpływ regularnego używania snusa na zdrowie i higienę jamy ustnej, z silnym powiązaniem z chorobami przyzębia. Rogowacenie wywołane przez snus (zmiany typu „snuf-dipper”) stwierdza się w miejscu dziąseł, w którym umieszcza się worki, przy czym są one dodatnio skorelowane z dziennym czasem trwania, zużyciem i historycznym stosowaniem. Oprócz wcześniejszych badań, które wykazały korelację między używaniem tytoniu bezdymnego a ryzykiem obrażeń u poborowych, zaobserwowano, że napięcie fizjologiczne i nietolerancja ciepła są znacznie większe u użytkowników nikotyny, co potencjalnie prowadzi do dalszego wzrostu ryzyka urazów związanych z wysoką temperaturą. Dlatego też, ze względu na liczne niekorzystne implikacje zdrowotne, sportowcy nie powinni traktować tego produktu ani jako środka ergogenicznego, ani jako zajęcia rekreacyjnego. Biorąc pod uwagę uzależniający charakter snusa i innych wyrobów tytoniowych, należy zapewnić wsparcie, aby pomóc sportowcom zaprzestać używania takich produktów, co będzie wymagało przejrzystych i wolnych od osądów rozmów.
Snus a kwestia dopingu
Używanie snusa nie jest zabronione przez WADA (Światowa Agencja Antydopingowa), choć WADA umieściła nikotynę w programie monitorowania już w 2013 r. ze względu na sugestie, że wzrasta jej rozpowszechnienie w celu poprawy wyników sportowych. Aby produkt trafił na listę produktów zabronionych przez WADA musi spełnić co najmniej dwa z trzech poniższych kryteriów:
- potencjał poprawy wydajności,
- potencjalne zagrożenie dla zdrowia sportowca,
- narusza ducha sportu (Światowa Agencja Antydopingowa, 2020).
Biorąc pod uwagę dobrze udokumentowane niekorzystne skutki zdrowotne snusa i potencjał poprawy wyników (chociaż bilans dowodów sugeruje, że nie ma on korzystnego wpływu na wyniki), wraz z własną definicją ducha sportu WADA, trudno zrozumieć, dlaczego snus i inne wyroby tytoniowe nie są obecnie zakazane.
Wezwanie do działania?
Korzystając z ograniczonych danych dostępnych obecnie w populacjach sportowców, szacuje się, że 15-75% sportowców może być nałogowymi lub wcześniejszymi użytkownikami doustnej nikotyny, co oznacza, że to duży i wciąż rosnący trend w sporcie. Chociaż nie zostało to bezpośrednio określone ilościowo, ten niepokojąco wysoki odsetek użytkowników nikotyny w populacjach sportowców może w dużej mierze wynikać z dostępności wyrobów tytoniowych bezdymnych, biorąc pod uwagę dobrze zgłaszane niekorzystne skutki palenia tytoniu dla zdrowia i wydajności oraz związane z tym piętno wśród sportowców. Szczególny niepokój budzi wzrost używania snusa przez młodszych graczy ze względu na postrzegane cele poprawy wyników. Biorąc pod uwagę potencjalne konsekwencje zdrowotne snusa, zaleca się aktywne zniechęcania do używania snusa w elitarnym środowisku sportowym. Sportowcy powinni być w pełni wyedukowani w zakresie zagrożeń dla zdrowia, jednocześnie rozumiejąc, że bilans dowodów wskazuje raczej na pogorszenie wyników niż na ich poprawę.
Autor: Filip Borys
